ข้อมูลเพิ่มเติมอื่น ๆ
ลม
ตำรายาโรคลมเส้น
เนื้อหา
| ชื่อเส้นแขนง | รายละเอียด |
|---|---|
| รัตฆาต |
นิยาม
๑. ลมที่ทำให้เกิดหน้าแดง ตัวแดง แก้โดยกดที่เส้นรัตฆาต ๒. รัตฆาต เป็นชื่อเส้นในร่างกายซึ่งตรงกับหลอดเลือดแดงนอกสุด บริเวณขาหนีบซ้าย –ขวา ๓. รัตฆาต หมายถึง ๓.๑ หลอดเลือดแดงใหญ่ บริเวณขาหนีบ เส้นข้างขวาเรียก รัตฆาตขวา เส้นข้างซ้าย เรียก รัตฆาตซ้าย ๓.๒ เส้นบริวารของเส้นอิทาและปิงคลา แล่นจากบริเวณขอบกระดูกเชิงกรานตรงขึ้นไปที่บริเวณคอ มี ๒ เส้น แนบขนานไปกับเส้นกระดูกสันหลัง เส้นข้างขวาเรียก รัตฆาตขวา เส้นข้างซ้ายเรียก รัตฆาตซ้าย ๔. ลมรัตฆาต คือโรคชนิดหนึ่ง ผู้ป่วยมักมีอาการเสียดแทงในท้อง สวิงสวาย มีไข้ กินอาหารไม่ได้ หายใจขัด มีเสมหะในลำคอ ถ่ายเป็นมูกปน มีลมในท้อง ปวดท้องบ่อยๆ” รัตฆาต (ตอน ๒) ลมรัตฆาต ลักษณะและอาการ เป็นลมที่ทำให้ผู้ป่วยมีอาการหายใจไม่อิ่ม ปวดเสียดสองราวข้าง ตั้งแต่รักแร้จนถึงเอวเอียงตัวไม่ได้ รัตฆาตซ้ายเอี้ยวตัวไม่ได้ รัตฆาตขวาเสียดร้าวสีข้าง มีพิษไข้ สมุฏฐานวินิจฉัย ทางแพทย์แผนไทย ๑. เกิดจากธาตุสมุฏฐาน (ธาตุ อุตุ อายุ กาล) เป็นเหตุ ๒. เส้นประธานสิบ เส้นสุมนา สหัสรังสี ทวารี กาลทารี สิกขิณี และรัตฆาตซ้าย ขวา แนวทางการรักษา ๑. การซักประวัติ และตรวจร่างกาย การซักประวัติ อาชีพ ลักษณะงาน การออกกำลังกาย อุบัติเหตุ ลักษณะการปวดแบบต่างๆ การซักประวัติตามสมุฏฐาน การตรวจร่างกาย ตรวจไข้ หน้าแดง เคลื่อนไหว บิดตัวเอี้ยวซ้าย-ขวา เจ็บ ตรวจการหายใจเข้าออกลึกๆ จะรู้สึกติดขัดชายโครง การรักษา ๑. แผนการรักษา ๑.๑ การประคบด้วยลูกประคบสมุนไพร ๑.๒ การนวดบำบัด ๑.๓ การบริหารร่างกาย การจัดท่าทางให้เหมาะสมกับลักษณะงาน และอาชีพ การนวดบำบัด ลมรัตฆาต แบ่งตามอาการที่เป็น ๑. รัตฆาตซ้าย ให้นวดจุดข้างสะดือ ๔ นิ้วมือ แล้วนวดตามเส้นสหัสรังสี ๒. รัตฆาตขวา ให้นวดจุดกึ่งกลางสะบักหลัง จุดชิดกระดูกสันหลังตามแนวเส้นกาลทารี ๓. รัตฆาตนอก ให้นวดจุดกล้ามเนื้อต้นขาด้านหลัง เหนือข้อพับเข่า ๓ นิ้วมือ แล้วนวดตา ๔. นวดตามแนวเส้นอิทา ถ้าเป็นรัตฆาตซ้าย นวดตามแนวเส้นปิงคลาถ้าเป็นด้านขวา วิธีการนวดบำบัดอาการ ลมรัตฆาต ๑. การนวดเท้าเปิดประตูลม เท้า ขา แขน มือ ๒. การโกยท้อง ๓. การกดตำแหน่งรัตฆาต (ห่างชายโครง ๑ นิ้วมือ) วิธีกดเหมือนสันฑฆาต ๓.๑ นวดบำบัดอาการปวดหลัง ๓.๒ นอนหงายโกยท้องตามวิธีการรักษาลมปัตฆาต ๓.๓นอนคะแคงกดตำแหน่งรัตฆาต (ห่างจากชายโครง ๑ นิ้วมือ) วิธีกดเหมือนสันฑฆาต การประเมินผลการรักษา อาการปวดเสียดที่ชายโครงลดลง ข้อห้าม ข้อควรระวัง และแนะนำ ท่าบริหาร ๑. ท่ายืดสีข้าง โดยการยืนกางขาเท่าความกว้างของไหล่ มือประสานเหยียดขึ้นเหนือศีรษะแล้วเอนตัวไปด้านข้าง ๒. ยืนก้มเอวไปข้างหน้า และ แอ่นหลังสลับกัน ๓. เท้าเอวแอ่นตัวไปด้านหลัง โดยให้เท้าหน้างอ เท้าหลังเหยียด ๔. ยืนเท้าหนึ่งอยู่หน้า เท้าหนึ่งอยู่หลัง ห่างประมาณ ๒ ช่วงหลัง มือทั้งสองเท้าสะเอว เหยียดขาหลัง งอเข่าหน้า แอ่นเอวไปด้านหลัง หน้าเงย แนวเส้นรัตฆาต เริ่มที่กึ่งกลางขอบกระดูกเชิงกรานด้านข้างลำตัว ห่างจากกระดูกเชิงกรานด้านหน้า (หัวตะคาก) ๑ องค์คุลี หรือ ๑ ข้อนิ้วมือ ของผู้ถูกนวด แล้วแล่นลงไปตามแนวขาด้านนอก แนว ๓ (แนวตะเข็บกางเกง) ไปตามด้านนอกของข้อเข่า เข้าไปในข้อเข่า ออกมาด้านหลังหัวกระดูกหน้าแข้งนอก ลงมาเหนือตาตุ่มนอก เข้าไปในอุ้งเท้าหรือในฝ่าเท้า แนวแล่นเส้นรัตฆาตจะขึ้นมาที่ต้นคอด้านนอก เช่นเดียวกับเส้นสันฑฆาตและปัตฆาต กลับมาที่ข้อสะโพกด้านหลัง ขึ้นมาที่ชายโครงทั้งสองข้าง ลมที่เกิดขึ้นในเส้นรัตฆาต ๑. ลมปวดขา คือ อาการปวดเมื่อยขาทั่วไป ๒. ลมปวดชายโครง คืออาการปวดกล้ามเนื้อแนวชายโครง ๓. ปวดลมยอกสะโพก คือ อาการปวดบริเวณกล้ามเนื้อสะโพก ๔. ลมขัดเข่า คือมีอาการขัดในใต้ข้อพับ ๕. ลมขัดข้อเท้า (ใน-นอก) คือปวดข้อเท้า แนวทางเดิน เส้นรัตฆาต ดังภาพข้างล่างนี้ |
ท่านวดพื้นฐาน
เส้นประทาน 10
1 / 7
 |
อิทา เริ่มต้นจากใต้สะดือ 2 นิ้ว ด้านซ้าย 1 นิ้วมือ แล่น ลงไปบริเวณหัวเหน่าลงไปต้นขาซ้าย ด้านในค่อนไปทางด้านหลัง ถึงหัวเข่า เเล้วเลี้ยวขึ้นไปเเนบข้างกระดูกสันหลังด้านซ้าย ขึ้นไปบนศีรษะ เเล้วกลับลงมาสิ้นสุดที่ข้างจมูกซ้ายลมประจำเส้นคือ 1.1 ลมจันทะกะลา (ลมประกัง ลมสรรนิบาต)
(ลมประกัง อาการคือ ปวดหัวมาก ตัวร้อน วิงเวียน)
ปิงคะลา เริ่มต้นจากใต้สะดือ 2 นิ้ว ด้านขวา 1 นิ้วมือ เเล่นลงไปบริเวณหัวเหน่าลงไปต้นขาขวาด้านใน ค่อนไปด้านหลังถึงหัวเข่า เเล้วเลี้ยวขึ้นไปเเนบข้างกระดูกสันหลังด้านขวา ขึ้นไปบนศีรษะ เเล้วกลับลงมา เส้นสิบกับการเกิดโรคลมประจำเส้นคือ 2.1 ลม สูรย์กาลา (ศุญทะกะลา) 2.2 ลมปะกัง
|
2 / 7
 |
สุมนา เริ่มจากเหนือสะดือ 2 นิ้ว เเล่นขึ้นไปภายในอก ผ่านลำคอขึ้นไปสิ้นสุดที่โคนลิ้นลมประจำเส้นคือ
|
3 / 7
 |
กาละทารี เริ่มต้นที่เหนือสะดือ 1 นิ้วมือ เเล้วเเตกออกเป็น 4 เส้น
|
4 / 7
 |
สหัสรังษี (รากตาซ้าย)เริ่มต้นจากข้างสะดือซ้าย 3 นิ้วมือ เเล่นลงไปบริเวณต้นขาซ้ายด้านใน ผ่าน หน้าเเข้งด้านใน โคนนิ้วเท้าซ้ายทั้งห้า เเล้วย้อนผ่านขอบฝ่าเท้าด้านนอกขึ้นมายังหน้าเเข้งด้านนอก ต้นขาด้านนอกไปชายโครง หัวนมซ้าย เเล้วเเล่นเข้าไปใต้คาง ขึ้นไปสิ้นสุดที่ตาข้างซ้าย ลมประจำเส้นคือ ลมอัคนิวาตคุณ(ลมจักขุนิวาต)
ทวารี (รากตาขวา)เริ่มต้นจากข้างสะดือด้านขวา 3 นิ้วมือ เเล่นลงไปบริเวณต้นขาขวาด้านใน ผ่านหน้าเเข้งด้านใน ขอบฝ่าเท้าด้านในโคนนิ้วเท้าขวา ทั้งห้า เเล้วย้อนผ่านขอบฝ่าเท้าด้านนอก ขึ้นมายังหน้าเเข้งด้านนอก ต้นขาด้านนอก ไปชายโครงหัวนมขวา เเล้วเเล่นเข้าไปใต้คาง ขึ้นไปสิ้นสุดที่ตาขวา ลมประจำเส้นคือ
สาเหตุ กินน้ำมะพร้าว อันมันหวาน เเละมีกามสังโยค |
5 / 7
 |
จันทภูสัง(ลาวุสัง) (รากหูซ้าย)เริ่มต้นจากข้างสะดือด้านซ้าย 4 นิ้วมือ เเล่นผ่านราวนมซ้าย ผ่านด้านข้างของคอ ขึ้นไปสิ้นสุดที่หูขวา เส้นสิบกับการเกิดโรค ลมประจำเส้นคือ
รุชำ(อุรังกะ) (รากหูขวา)เริ่มต้นจากข้างสะดือด้านขวา 4 นิ้วมือ เเล่นผ่านราวนมขวา ผ่านด้านข้างของคอ ไปสิ้นสุดที่หูขวา ลมประจำเส้นคือ
|
6 / 7
 |
สุขุมัง(นันทะกะหวัด) เริ่มต้นจากใต้สะดือ 3 นิ้วมือ เยื้องซ้ายเล็กน้อย เเล่นไปยังทวารหนักลมประจำเส้นคือ
เวลา มักจับวันอาทิตย์ สิกขินี(คิชฌะ) เริ่มต้นจากใต้สะดือ 3 นิ้วมือ เยื้องขวาเล็กน้อย เเล่นไปยังทวารเบาลมประจำเส้นคือ
สาเหตุ ผู้ชายบังเกิดในองคชาติ เป็นเพื่อกามราคะนั้นหน่วงเอ็น ทำให้ปัสสาวะหยดย้อย หนองใน เป็นอุปะทมไส้ด้วน ไส้ลาม ผู้หญิงเป็นเพื่อโลหิตหรือเอ็นในมดลูกพิการ เรียกว่าลมกามทุจริต เจ็บท้อง สีข้างสะเอว เเล้วเเล่นเข้าไปในท้อง เเล้วลงมารั้งหัวเข่าทั้งสองข้าง |
7 / 7
| เส้นประธาน | ลม | อาการ |
|---|---|---|
| อิทา ใต้สะดือ 2 นิ้ว เยื้องซ้าย 1 นิ้วมือ |
ลมจันทะกลา (ลมปะกัง) (ลมสรรนิบาต) | ปวดหัวมาก วิงเวียน ตามืดมัว ตาวิงตอนกลางคืน เจ็บตา ไข้จับให้ตัวร้อน ชักปากเบี้ยว เสียวหน้าตา เจ็บสันหลัง เกิดเพราะกำเดาและปิตตะระคนกัน (มักจับตอน(เย็น) ถ้าเป็นถึง ๗ วัน จะถึงแก่ชีวิตได้ (มักจับวันพฤหัส) |
| ลมพหิ (ลมพหิตวาต) | เซื่องซึม สลบ คล้ายถูกงูลายสาบกัด | |
| ลมสัตตวาต | ทำให้มือสั่น ตีนสั่น เพราะกินอาหารหวานมากเกินไป หรือกินอาหารวันละ ๔-๕ เวลา | |
| ปิงคลา ใต้สะดือ 2 นิ้ว เยื้องขวา 1 นิ้วมือ |
ลมสูริยกลา (สุญทกลา) (ลมปะกัง) (ลมสรรนิบาต) | หน้าตาแดง ปวดหัวตอนเช้าถึงเที่ยง ปวดหัวมาก มักเจ็บตา น้ำตาไหล ชักปากเบี้ยว คัดจมูก น้ำมูกไหล จาม (มักจับวันพฤหัส) |
| ลมพหิ | สลบไม่รู้สึกตัว ไม่พูดจา คล้ายถูกงูทับสมิงคลากัด | |
| รัตนาวาต | เมื่อยล้า ขัดทั่วทุกแห่ง เพราะกินอาหารจำเจ เมื่อจะเป็นให้แสบไส้พุง อยากอาหารและของสดคาว | |
| สุมนา (สุสุมนา) เหนือสะดือ 2 นิ้ว |
ลมชิวหาสดมภ์ | สิ้นกระด้าง คางแข็ง เซื่องซึม พูดไม่ชัด พูดไม่ได้ |
| ลมดาลตะคุณ (ลมมหาอัศตมภ์) | จุกอกเอ็นเป็นลำ จับหัวใจ ให้แน่นอก (มักจับวันอาทิตย์) | |
| ลมทะกรน | ดวงจิตระส่ำระสาย | |
| ลมบาทจิตร์ | เคลิบเคลิ้ม พูดพรอด มักอั้นอัน (พูดติดขัด) หลงลืม จับดวงใจให้หลงใหล คลุ้มคลั่ง แน่นอก อาเจียนเป็นลมเปล่า หนาวร้อน ต้องฝืนกินอาหาร ได้กลิ่นอาหารจะขย้อนออก | |
| กาลทารี เหนือสะดือ 1 นิ้ว แตกเป็น 4 เส้น |
ลมกาลทารี | เหน็บชาทั้งตัว เจ็บเย็นสะท้าน เกิดเพราะกิน อาหารแสลง ได้แก่ ขนมจีน ข้าวเหนียว ถั่ว (มักจับวันอาทิตย์), (วันจันทร์) |
| ลมหัสรังษี (ลมสรรนิบาต) | เมื่อแรกจับให้นอนแน่นิ่งไม่รู้สึกตัว | |
| สหัศรังสี (หัสรังษี)(หัสฤดี) ข้างสะดือ ซ้าย 3 นิ้ว |
ลมจักขุนิวาต | ปวดกระบอกตา วิงเวียน ลืมตาไม่ขึ้น |
| ลมอัคนิวาตคุณ | เกิดเพราะกินของมันหวานมาก (มักจับวันศุกร์) | |
| ทวารี (ทวาคตา) (ทวารจันทร์) (ฆานทวารี) ข้างสะดือ ขวา 3 นิ้ว |
ลมทิพจักษุ | ปวดกระบอกตา วิงเวียน ตาพร่ามัว ลืมตาไม่ขึ้น อาจเป็นทั้งสองข้าง หรือข้างขวาข้างเดียว |
| ลมปัตฆาฏ | เกิดจากเส้นทวารีพิการเรื้อรัง เกิดเพราะกิน น้ำมะพร้าวอ่อนอันมันหวาน และมีกามสังโยค ( (มักจับวันอังคาร) | |
| จันทภูสัง (อุรัง) (ภูสำพวัง) (สัมปะสาโส) (ลาวุสัง) ข้างสะดือ ซ้าย 4 นิ้ว |
ลมคะพาหุ | เกิดเพราะอาบน้ำเย็นมาก ให้วิงเวียนจึงเป็นแล (มักจับวันพุธ) |
| รุชำ (สุขุมอุสะมา) (อุลังกะ) ข้างสะดือ ขวา 4 นิ้ว |
ลมคะพาหุ | ทำให้หูตึง ลมออกจากหู เป็นทั้งสองข้าง เกิดเพราะ มักกินน้ำมะพร้าว ของอันมัน (มักจับวันอังคาร) |
| ลมทาระกรรณ์ | มักให้เจ็บท้องนัก เพราะกินของอันมัน (มักจับวันอาทิตย์) | |
| สุขุมัง (นันทะกะหวัด) (กังขุง) (กุขุง) ใต้สะดือ 3 นิ้ว |
ลมกุขุง | เกิดเพราะกินอาหารมาก เกิดเพราะกินอาหารโอชะมัน ทำให้ตึงทวาร เจ็บท้อง ราวท้องจะแตก กินอาหารแม้น้อยก็คับท้อง ขัดอุจจาระ บางทีก็ ลงไปเปล่า (มักจับวันอาทิตย์) |
| สิกขินี (คิชณะ) (สังคินี) (รัตคินี) (สังขิ) ใต้สะดือ 3 นิ้ว |
ลมสังขิ ลมราชยักษ์ (ลมแทรก) |
กินผิดสำแลง ลมกุจฉิสยาวาต พัดผิดปกติ ทำให้ลงท้อง ท้องขึ้น ผะอืดผะอมท้อง
เสียดสีข้างทั้งสอง ขัดเบา ปัสสาวะขุ่น ปัสสาวะรุมร้อน เจ็บหัวเหน่า ผู้ชายบังเกิดในองคชาติ เป็นเพราะกามราคะนั้น หน่วงเอ็น ทำให้ปัสสาวะหยดย้อย หนองใน เป็นอุปะทม ไส้ด้วน ไส้ลาม ผู้หญิงเป็นเพราะโลหิตหรือเอ็นในมดลูกพิการ เรียกว่า ลมกามทุจริต เจ็บท้อง สีข้าง สะเอว (ดุจดังหักกลาง) แล้วแล่นเข้าไปในท้อง แล้วลงมารึงหัวเข่าทั้งสองข้าง ทำให้เลือดจับมูก มักเป็นมุตกิด มุตคาต |
นวดจุดสัญญาณราชสำนัก
จุดสัญญาณแม่ (นับตามชื่อจุดสัญญาณ มี 50 จุด แต่นับที่พบทั้งหมด มี 84 จุด)
| จุดสัญญาณแม่ | ข้างละ | รวม | จุดสัญญาณแม่ | ข้างละ | รวม | จุดสัญญาณแม่ | ข้างละ | รวม |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1) ขาด้าน นอก | 5 | 10 | 2) ขาด้าน ใน | 5 | 10 | 3) เข่า | 3 | 6 |
| 4) ข้อเท้า | 1 | 2 | 5) หลัง | 5 | 10 | 6) หัวไหล่ | 5 | 10 |
| 7) แขน ด้านนอก | 5 | 10 | 8) แขน ด้านใน | 5 | 10 | 9) ศีรษะ ด้านหน้า | 5 | 5 |
| 10) ศีรษะ ด้านหลัง | 5 | 5 | 11) ศีรษะ ด้านบน (จุดสัญญาณจอมประสาท) | 1 | 1 | 12) ท้อง | 5 | 5 |
| รวม 12 ส่วน | มี สัญญาณ 5 (9 ส่วน) | รวม 84 จุด |
1 / 12
 |
|
2 / 12
 |
|
3 / 12
 |
|
||||||||||||||
4 / 12
 |
|
5 / 12
 |
|
||||||||||||||||||
6 / 12
 |
|
||||||||||||||||||||
7 / 12
 |
|
8 / 12
 |
|
9 / 12
 |
|
||||||||||||||||
10 / 12
 |
|
||||||||||||||||||||||||||
11 / 12
 |
|
||||||||||||||||||||||||
12 / 12
 |
|
||||||||||||||||
การนวดไทยบำบัด
| จำนวนท่า จุดนวดแนวนวด จำนวน | ผู้ถูกนวด | ผู้นวด | ||
|---|---|---|---|---|
นวดแก้ปวด ขา เข่า | (27 ท่า) |
 | ||
บน 2 แนว, ล่าง 2 แนว
ท่านวด 
| นอนหงาย และ นอนตะแคง | นั่ง และ ยืน | ||
บน 3 แนว, ล่าง 3 แนว
ท่านวด 
| ||||
8 จุด (เหนือ 1, เหนือข้าง 2, ข้างด้านใน 1, ข้างด้านนอก 1, ใต้สะบ้า 3)
| ||||
1 แนว (มี 3 จุด)
ท่านวด 
| ||||
4 จุด (เหนือพับเข่า 2, พับเข่า 1, ใต้พับเข่า 1)
| ||||
บน 2 แนว, ล่าง 2 แนว
ท่านวด 
| ||||
นวดแก้ปวดหลัง | (4 ท่า) |
ท่านวด 
| ||
| นอนตะแคง | นังคู้เข่าคู่ | |||
นวดแก้ปวด ไหล่ แขน ข้อศอก ข้อมือ ข้อนิ้ว |
| |||
| 4 จุด ฝ่ามือ 1,2,3, เหนือข้อมือ | ||||
| 4 จุด จุด 1 หว่างนิ้วโป้งนิ้วชี้, จุด 2 ระหว่างนิ้วชี้นิ้วกลาง, จุด 3 ระหว่างนิ้วกลางนิ้วนาง,จุด 4 ระหว่างนิ้วนางนิ้วก้อย | ||||
| 2 ข้าง (ด้านใน) | ||||
| จุดใต้รากขวัญ, จุดเหนือรักแร้ด้านหน้า, จุดร่องกล้ามเนื้อสามเหลี่ยม, จุดข้อศอกด้านใน, จุดข้อศอกด้านนอก, แนวแขนด้านหน้า 1 (แนวนิ้วกลาง),แนวแขนด้านหน้า 2 (แนวนิ้วก้อย) | ||||
| จุดเกาะกล้ามเนื้อสามเหลี่ยม, แนวแขนด้านหลัง 1 (นิ้วกลาง), แนวแขนด้านหลัง 2 (แนวนิ้วนาง), จุดเหนือรักแร้ด้านหลัง | ||||
| ปวดไหล่ ปวดแขน | (18 ท่า) |
ท่านวด ฝ่ามือ, 
ท่านวด แขนด้านหน้า, 
ท่านวด หลังมือ, 
ท่านวด แขนด้านหลัง, 
| ||
| ปวดข้อศอก | (7 ท่า) |
ท่านวด 
| ||
| ปวดข้อมือ | (3 ท่า) |
ท่านวด 
| ||
| ปวดนิ้วมือ | (5 ท่า) |
ท่านวด 
| ||
นวดแก้ปวด คอ ศีรษะ | (17 ท่า) | |||
| 1 | ||||
| 1 | ||||
| 4 | ||||
| 2 | ||||
| 2 | ||||
| 2 | ||||
| 1 (อยู่กลางหว่างคิ้ว) | ||||
| 1 | ||||
| 2 | ||||
| 2 | ||||
| 2 (แนวบ่า1, แนวบ่า2) | ||||
| 1 | ||||
| 1 | ||||
นวดแก้เป็นลม | (4 ท่า) | |||
| 1 จุด | นิ้วหัวแม่มือ กดคลึงเบา ๆ | |||
| ข้างละ 1 จุด นวดทั้ง 2 ข้าง | ||||
| 1 จุด | ใช้ปลายนิ้วทั้ง 4 ซ้อนกัน กนับ 1 2 3 ปล่อย | |||
| ข้างละ 1 แนว นวดทั้ง 2 ข้าง (ไปถึงโค้งคอ) | ||||
นวดแก้ ตกหมอน | (5 ท่า) | |||
| 2 (แนวบ่า1, แนวบ่า2) | ||||
| ข้างละ 1 จุด นวดทั้ง 2 ข้าง | ||||
| ห่างปลายสะบัก 2 นิ้วมือ (แก้ก้มเงย) | ||||
| (แก้หันหน้าซ้ายขวา) | ||||
นวดแก้ สะบักจม | (3 ท่า) | |||
| ด้านใน ข้างละ 1 จุด นวดทั้ง 2 ข้าง | ||||
นวดแก้ จุกเสียด | (4 ท่า) | |||
| 4 แนว เริ่มใต้ชายโครง 2 นิ้ว | ||||
| จุดใต้สะบ้าหัวเข่า 4นิ้วมือ, แนวขาด้านนอก 2 ช่วงแข้ง | ||||
นวดแก้ ท้องผูก | (5 ท่า) | |||
| 4 แนว เริ่มใต้ชายโครง 2 นิ้ว | ||||
| วนจากขวา ขึ้น ไปลงซ้าย | ||||
| 4 จุด เหนือใต้สะดือ 4 นิ้ว ห่างกลางตัว 3 นิ้ว | นอนตะแคงชันเข่า | |||
นวด ป้องกัน การปวดประจำเดือน | (5 ท่า) | ก่อนหลังมี ปจด 7 วัน | ||
| ช่วงต้นขา | ||||
| ใต้สะดือ 4 นิ้ว | สองมือวางสองข้างนิ้วหัวแม่มือซ้อนเข้าหากัน | |||
นวด ป้องกัน ตะคริว | (4 ท่า) | |||
| ช่วงแข้ง | ||||
| ช่วงแข้ง | ||||
| ใต้หัวข่า 4 นิ้ว | ||||
| ช่วงน่อง | ||||
นวด แก้ข้อเท้าแพลง | (7 ท่า) | |||
| ช่วงน่อง | ||||
| ช่วงน่อง | ||||
| ช่วงแข้ง | ||||
| ช่วงแข้ง | ||||
| ช่วงแข้ง | ||||
นวด แก้ไหล่ติด | (10 ท่า) ไหล่ติดด้านหน้า (ปวดสะบักหน้า...), ไหล่ติดด้านหลัง (ปวดสะบักหลัง...) ไหล่ติดด้านใน (ปวดบริเวณหนีบรักแร้ ใต้รักแร้...)ไหล่ติดด้านบน (ปวดแนวราวบ่า...) | |||
| 3 จุด 1 2 3 | ||||
| 1 จุด | ||||
| 1 จุด | ||||
| 3 จุด | ||||
| 1 จุด | ||||
| 1 จุด | ||||
นวด แก้ปวด สะโพก สลักเพชร | (19 ท่า) | |||
| ใต้ชายโครง 2 นิ้วมือ | ใช้ศอกได้ | |||
| ใต้จุดรัตฆาต 2 นิ้วมือ เยื้องไปด้านใน | ใช้ศอกได้ | |||
| ใต้จุดปัตฆต 2 นิ้วมือ เยื้องไปด้านใน | ใช้ศอกได้ | |||
| รอยบุ่มด้านข้างของก้นทั้ง 2 ข้าง | ||||
| กึ่งกลางต้นขาด้านในชิดขาหนีบ | ||||
| ระหว่าง L5 และ Sacrum ห่างกึ่งกลางตัว 1 นิ้วมือ | ||||